Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, kişinin kendisine soracağı “Uyku sistemimde değişiklik var mı, olağandan daha fazla yahut az yemek yiyor muyum, günlük işlerimi yaparken zorlanıyor muyum, sindirim problemleri yaşıyor muyum, toplumsallıktan kaçıyor ve insanlara karşı tahammülsüz hissediyor muyum” üzere soruların ruhsal sorunların ipuçlarını ele verebileceğini söyledi.

Ruhsal sorunların çoklukla toplumsal, mesleksel yahut öbür kıymetli faaliyetlerde zahmetlerle kendini gösterdiğini belirten Medical Park Bahçelievler Hastanesi‘nden Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, “Yapılan araştırmalar kovid-19 pandemisi ile birlikte tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğini gösteriyor. 2021 yılı şubat ayında yapılan bir ankete nazaran, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl içinde kötüleştiğini bildirdi” dedi.

Ruh sıhhati vücut sıhhatinden farklı düşünülemeyeceğini işaret eden Tokgöz, “Ruhsal, fizikî ve toplumsal fonksiyonellik birbirine bağlıdır. Dünya Sıhhat Örgütü‘ne nazaran Ruh Sıhhati bireyin kendi yeteneklerinin farkına vardığı, hayatın olağan gerginlikleriyle başa çıkabildiği, üretken ve verimli bir biçimde çalışabildiği ve içinde yaşadığı topluma katkıda bulunabildiği bir güzellik halidir” diye konuştu.

TÜKENMİŞLİK SENDROMUNDA ARTIŞ YAŞANDI

Kovid-19 ile birlikte tükenmişlik, depresyon, anksiyete ve travma sonrası gerilim bozukluğunun önemli oranda artış gösterdiğine dikkat çeken Tokgöz, şu bilgileri paylaştı:

“Psikolojik sorunlar ekseriyetle toplumsal, mesleksel yahut öteki kıymetli faaliyetlerde besbelli zahmetlerle kendini gösterir. 2021 yılının şubat ayında yapılan bir ankete nazaran, her 5 yetişkinden 1’i ruhsal sıhhatlerinin geçen yıl içinde kötüleştiğini bildirdi. Kaiser Aile Vakfı’na nazaran, ABD’deki her 10 yetişkinden 4’ü pandemi sırasında anksiyete yahut depresif bozukluk belirtileri gösterdi. Haziran 2020’de 5 bin 412 Amerikalıyla yapılan bir ankette, karşılık verenlerin yüzde 41’i anksiyete bozukluğu yahut depresif bozukluk semptomları, yüzde 31’i travma semptomları ve gerilimle bağlı bozukluk dahil olmak üzere en az bir olumsuz ruhsal yahut davranışsal sıhhat sorunu bildirdi.”

KOVID-19 TANISI BİREYLERDE DEPRESYONU TETİKLEYEBİLİR

Türkiye’de kovid-19 tanısı almış bireylerin yüzde 34.9’unun yüksek seviye anksiyete belirtisi gösterirken, yüzde 42’sinin yüksek seviye depresyon belirtileri gösterdiğini söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Tokgöz, “Pek çok ülkede yapılan çalışmalar depresyon ve anksiyetenin kovid-19 tanısı almış bireylerde bir ortada görüldüğünü lakin depresyonun anksiyeteye kıyasla daha yüksek bir oranda seyrettiğine işaret ediyor. Hollanda’daki bir araştırmada ise 2020 yılında görülen ruhsal sorun yaşayan birey sayısının bir evvelki yıla nazaran yüzde 30 ila yüzde 60 artış gösterdiği tabir edilmektedir” diye konuştu.

UYKU VE KİLO PROBLEMLERİ ARTTI

Kasvet ve gerilimin hayatın bir gerçeği olduğunu ve bizi şaşırtan sıkıntı vakitlerin daima olacağını vurgulayan Tokgöz, “Kovid-19’dan öğrendiğimiz, hiç kimsenin aksiliklerden büsbütün korunamayacağıdır. Araştırmalar bize ruhsal dayanıklılığın öğrenilebilir bir marifet olduğunu gösteriyor. Bu, hayatımızın geri kalanında zihinsel ve fizikî sıhhatimizi koruyabilecek hayat uzunluğu süren becerilerden biri ve hepimiz onu geliştirmek için adımlar atabiliriz. Pandemide gözlemlenen en kıymetli değişikliklerinden kimileri uyku nizamlarının bozulması, kilo değişiklikleri ve artan alkol, sigara, husus kullanımı olmuştur. Bilhassa Z nesli yetişkinleri ortasında (18-24 yaşındakiler) uyku düzensizlikleri (yüzde 31) ve kilo değişiklikleri (yüzde 28) en yaygın belirtilerden ikisidir” tabirlerini kullandı.

10 SORUDA RUHSAL SIHHATİNİZİ GÖZDEN GEÇİRİN

Kendi psikolojimizi değerlendirmemizin ve yaşadıklarımızın tesirlerini fark etmememizin epey kıymetli olduğunu belirten Uzm. Klnk. Psk. Tokgöz, ruhsal sıhhatimizi gözden geçirmemize yardımcı olabilecek soruları şöyle sıraladı:

“Uyku sisteminizde değişiklik var mı? Uyku ve ruhsal sıhhat el ele sarfiyat. Ruhsal bir sıhhat sorunu yaşıyorsanız uyku müddetiniz artabilir yahut tam karşıtı halde yerini uykusuz gecelere bırakabilir. İnsanların büyük çoğunluğu 7-9 saat ortası dinlenilmiş bir uykuya muhtaçlık duyar. Yaşın ilerlemesi ile birlikte uyku gereksinimi azalır. Araştırmalar, uyku yoksunluğunun olumsuz düşünmeye yol açabileceğini ve sizi duygusal olarak daha savunmasız bırakabileceğini gösteriyor.

“Normalden daha fazla yahut daha az yemek yiyor musunuz? Gerilim ve duygusal zahmet birtakım insanların çok yemesine neden olur. Kimileri da iştahlarını büsbütün kaybeder. Biraz daha ince bir belden hoşlansanız bile, iştahınızdaki yahut kilonuzdaki değişiklikleri göz gerisi etmeyin.

“Günlük işlerinizi yaparken zorlanıyor musunuz? Depresyon, tasa üzere ruhsal sorunlar kişinin günlük aktivitelerini eskisi üzere yapamamasına sebep olabilir. Okula gitmek, işe gitmek, yemek yapmak, paklık yapmak üzere misyonları yerine getirmekte olağandışı bir düşüş yaşarlar.

“Öz bakım becerilerinizde azalma, zorlanma yahut isteksizlik var mı? Kişinin sıhhatini, hayatını ve yeterlilik halini korumak için gerekli maharetleri hakikat zamanlamayla başlatması ve uygulaması öz bakımdır. Örneğin, duş alma, diş fırçalama, giyinme, traş olma, makyaj yapma, yemek yeme üzere. Ruhsal sorunlar, bireyin bu işleri yerine getirmekte zahmet yaşamasına sebep olur.

“Sindirim sıkıntıları yaşıyor musunuz? Gerilim ve korku mide krampları, bulantı, şişkinlik, kabızlık ve ishal üzere mide-bağırsak problemlerine yol açabilir. Huzursuz bağırsak sendromunuz varsa gerilim, sindirim rahatsızlığına neden olabilecek alevlenmeleri tetikleyebilir. Istırap ve değersizlik hisleri, motivasyon eksikliği, iştahsızlık ve kiloda değişiklikler depresyonun belirtileridir. Bu belirtilerin birinci başladığı nokta sindirim sistemi ve biyolojik dengesizliklerdir. Depresyon ve anksiyete yaşayan bireylerde sıklıkla sindirim meseleleri bulunur.

“Sosyallikten kaçınıyor ve insanlara karşı tahammülsüz hissediyor musunuz? İş arkadaşlarınızla kahve molasına çıkmak, okul çıkışı yapılan planlara eşlik etmek, arkadaş tertiplerine katılmak güç geliyor mu? Ruhsal problemler, toplumsal hayattan uzaklaşmanıza, kendinizi izole etmenize neden olabilir. Aslında ruhsal sıhhatimiz için çaba ederken izole olmaktan çok etrafınızda sevildiğinizi hatırlatacak, sizi destekleyecek sevdiklerinize gereksiniminiz var.

“İç sesiniz sıklıkla katı ve negatif mi konuşuyor? Ruhsal olarak düşüşe geçtiğimizde dünyayı algılama biçimimiz ve iç sesimizin konuşmaları değişir. Zihnimiz daha karamsar, daha negatif, daha umutsuz bir hal alır.  Genelde iç sesimiz şöyle konuşur; “Yaşam anlamsız, İçimde makus bir his var, gereğince dikkatli olmazsam başıma makus bir şey gelebilir, beni kimse anlamıyor, güçsüzüm, esasen başarısızım, memnunluğu hak etmiyorum…” Bu üzere kanılarınız oluyorsa kesinlikle uzman dayanağı alın.

“Sebebi bulunamayan ağrılarınız var mı? Ruhsal gerginlik ekseriyetle kas gerginliğine de yol açar. Ağrılarınızın kaynağı ruhsal olabilir. Ağrının kaynağı yalnızca fizikî bir hastalık değil, gerilimli ömür olaylarıdır. Gidilen birçok doktora ve yapılan onlarca tetkik ve incelemeye karşın ağrıya sebep olabilecek bedensel hastalık bulunamayan durumlarda sorunun ruhsal olabileceği düşünülmelidir. Sırt, mide, baş ağrısı ve kol-bacak ağrılarının gerilimin neden olduğu hastalıklardan birkaçıdır.

“Dikkat ve odaklanma sorunu yaşıyor musunuz? Unutkanlığın ve odaklanma sorunlarının guatrdan, B12 vitamini eksikliğine kadar pek çok sebebi olabilir. Bunlardan biri de ruhsal sorunlardır. Örneğin, depresyonda birçok beyin alanlarında olduğu üzere dikkatle ilgili alanlarda da performans düşüklüğü kelam konusu olur. Bunda en büyük etken serotonin ve norepinefrin üzere hormonların düzeylerindeki azalmadır. Ruhsal sıkıntılar planlama, programlama, sorun çözme, manaya, kavrama, organize olmada zorluk yaşamanıza sebep olabilir. Bu bireyler işte yahut okulda sık sık dikkatsizce yanlışlar yapar, verilen vazifelerde dikkatini sürdürmekte zorlanır, sorumluluklarını erteler ve kendileriyle konuşulurken güya dinlemiyormuş üzere görünürler.

“Yaşadığınız aksiliklerle başa çıkmak için alkole, sigaraya, unsur kullanımına yahut cinsel münasebete yöneliyor musunuz? Bunlar sağlıklı, sürdürülebilir başa çıkma düzenekleri değildir. Bu başa çıkma yolları kısa müddetliğine size âlâ hissettirebilir fakat geçicidir ve tesiri azaldığında işler bir kere daha alt üst olur. Bunlar uzun vadeli tahliller değildir. Sizi güzelleştirmek yerine daha fazla çıkmaza sokarlar.”

Uzman Klinik Psikolog Merve Tokgöz, bu belirtilerden birkaçı eş vakitli yaşanıyorsa, günlük hayatı zorlaştırıyorsa yahut diğerleriyle bağlantı kurma yeteneğinde önemli sıkıntılara neden oluyorsa, bir psikiyatrist yahut psikolog tarafından dayanak alınması teklifinde bulundu.